Herindelingen

Een herindeling gaat altijd in op 1 januari. De verkiezingen worden daarom in het najaar voorafgaand aan de datum van herindeling gehouden. De gemeente met de meeste inwoners organiseert de verkiezingen.

Kiesgerechtigdheid

Kiesgerechtigd voor de herindelingsverkiezingen zijn inwoners van de ‘fusiegemeenten’ die voldoen aan de vereisten die gelden voor kiesgerechtigdheid bij reguliere gemeenteraadsverkiezingen. Kiezers kunnen in hun eigen gemeente stemmen of in een van de gemeenten waarmee gefuseerd wordt.

Registratie politieke partijen

Lokale politieke partijen die onder een bepaalde naam (in de wet heet dit: aanduiding) willen deelnemen aan de herindelingsverkiezingen, moeten deze aanduiding laten registreren bij het gemeentelijk centraal stembureau. Dit geldt voor alle plaatselijke partijen, ook die van de gemeenten die bij wet zijn aangewezen om de verkiezingen te organiseren, en ongeacht of ze al zitting hebben in de gemeenteraden van de fusiegemeenten of niet. Partijen die een aanduiding willen laten registreren, moeten voldoen aan alle eisen van art. G 3 van de Kieswet. 

Als de 'oude' gemeente volgens de herindelingswet niet wordt opgeheven, blijft het register bestaan.

Doorwerking

Aanduidingen die al zijn geregistreerd voor de verkiezingen van de Tweede Kamer of voor de provinciale staten van de betreffende provincie hebben 'doorwerking'. Deze aanduidingen hoeven niet opnieuw te worden geregistreerd. Het register van aanduidingen voor de Tweede Kamer wordt bijgehouden door de Kiesraad. Het register voor aanduidingen geregistreerd op provinciaal niveau wordt bijgehouden door de centraal stembureaus van de provincies.

Kandidaatstelling

Op de dag van kandidaatstelling moeten politieke partijen hun kandidatenlijst inleveren bij het centraal stembureau. Omdat bij een gemeentelijke herindeling een nieuwe gemeente ontstaat, moeten bij de kandidaatstelling alle politieke groeperingen (ook de al landelijk geregistreerde) verplicht (opnieuw) ondersteuningsverklaringen inleveren en een waarborgsom ( € 225,-) betalen. Dit betekent ook dat alle partijen hooguit 50 kandidaten op hun lijst mogen zetten. Kiezers kunnen in de gemeenten die zijn belast met de organisatie van de herindelingsverkiezingen een ondersteuningsverklaring afleggen (artikel 55, lid 7 van de Wet Arhi). De gemeente die de verkiezing organiseert, beschikt over een opgave van de geregistreerde kiesgerechtigden van de ‘fusiegemeenten’. Een kiezer mag niet meer dan één ondersteuningsverklaring ondertekenen.

Als de 'oude' gemeente volgens de herindelingswet niet wordt opgeheven, hoeven zittende partijen geen ondersteuningsverklaringen in te leveren en geen waarborgsom te betalen.

Verkiezingsuitslag

Voor de uitslagberekening maken gemeenten, hoofdstembureaus en het centraal stembureau gebruik van ondersteunende software verkiezingen (OSV) die in opdracht van de Kiesraad is ontwikkeld. Deze software ondersteunt stembureaus en politieke partijen bij de kandidaatstelling en bij de berekening en vaststelling van de uitslag. Doorgaans wordt al op de avond van de stemming, of anders de dag daarna, door de gemeenten een voorlopige uitslag bekendgemaakt. De officiële uitslag wordt echter pas een paar dagen later vastgesteld. Zie Kieswet art. P 20. Dit gebeurt tijdens een openbare zitting van het centraal stembureau van de gemeente die de herindelingsverkiezing organiseert.