Taken CSB uitslagvaststelling

1. Januari - april 2026

   1. Als het goed is heb je tijdstip en plaats van de zittingen van het CSB al gepubliceerd. Bekijk Registratie en Kandidaatstelling

   2. Voorbereiding taken CSB uitslagvaststellingJanuari-maart 2026

      Ter voorbereiding van de taken van het CSB moet je verschillende voorbereidingen treffen, zoals het regelen van een locatie, bemensing, benodigdheden, en uitdenken van het interne proces.

      • Bekijk Instructie CSB taken uitslagvaststelling, beschikbaar in januari
         

   3. De Kiesraad maak controleprotocollen openbaarUiterlijk maandag 2 februari 2026

      De Kiesraad stelt voor de gemeenteraadsverkiezingen controleprotocollen op voor het GSB en CSB.

      De controleprotocollen bevatten controles op de juiste werking en het juiste gebruik van de uitslagenprogrammatuur. Daarnaast is een onderdeel van het controleprotocol voor het CSB erop gericht om fouten in de uitslagen van de GSB’s op te sporen. Het GSB kan deze uitslag dan eventueel aanpassen in een nieuwe zitting. De controleprotocollen dragen bij aan een uitslag met minder fouten. De Kiesraad maakt in de Staatscourant de controleprotocollen openbaar.

      Art. Na 27, tweede lid, P 1d, vierde lid en P 20a, tweede lid, van de Kieswet

      • Bekijk Controleprotocol GSB, beschikbaar in december
      • Bekijk Controleprotocol CSB, beschikbaar in december

      Informatie voor het GSB staat op de pagina organisatie stemming en telling.

   4. Meldingen van burgers bij het CSB19 maart 2026 tot 48 uur voor zitting CSB

      Burgers kunnen bij het CSB schriftelijk melding maken van fouten in een proces-verbaal van een stembureau of het gemeentelijk stembureau. Het CSB onderzoekt deze meldingen van burgers. Deze moeten onderzocht worden en kunnen worden doorgezet naar het GSB. Deze worden onderzocht en doorgezet naar de gemeente.

      Art. P 1b van de Kieswet

      • Bekijk Instructie CSB taken uitslagvaststelling, beschikbaar in januari 

   5. CSB controleert de uitslag van het GSBVanaf vrijdag 20 maart tot de zitting van het CSB

      

      

      • Het CSB controleert of de overgedragen bestanden compleet zijn. Controleer daarnaast of de processen-verbaal van de stembureaus en het GSB zijn gepubliceerd op de gemeentelijke website.
      • Het CSB voert de controles op basis van het controleprotocol CSB uit:
        1. Controle van opmerkelijke uitslagen met behulp van data-analyse: deze data-analyse levert een lijst van stembureaus op met onverklaarde verschillen die niet twee keer geteld zijn en opmerkelijke uitslagen die nog eens bekeken zouden moeten worden.
           De Kiesraad ondersteunt hierbij door het uitvoeren van de data-analyse. De resultaten worden via de Selfserviceportal van de Kiesraad doorgegeven aan het CSB van de gemeente. Vervolgens besluit het CSB over het al dan niet doen van een terugverwijzing voor een nieuwe zitting van het GSB. 
        2. Controle van bezwaren en bijzonderheden aan de hand van de papieren processen-verbaal: het CSB moet ervan overtuigd zijn dat er een betrouwbare uitslag is. Wanneer bezwaren en bijzonderheden in de processen-verbaal aanleiding geven tot twijfel hierover kan het CSB een terugverwijzing doen aan het GSB.
      • Het CSB onderzoekt ook meldingen van burgers. Burgers kunnen bij het CSB schriftelijk melding maken van fouten in een proces-verbaal van een stembureau of het gemeentelijk stembureau. Deze moeten onderzocht worden en kunnen worden doorgezet naar het GSB.

      Op basis van deze controles kan het CSB een terugverwijzing doen aan het GSB. 

      • Bekijk Controleprotocol CSB, beschikbaar in december 
      • Bekijk Instructie CSB taken uitslagvaststelling, beschikbaar in januari 

   6. CSB geeft mogelijk terugverwijzing aan GSBNa ontvangst gemeentetotaal tot aan de zitting van het CSB

      Het CSB controleert de uitslag en draagt zo nodig het gemeentelijk stembureau op een mogelijke fout in de telling te onderzoeken. Dit gebeurt tijdens de voorbereidende werkzaamheden van het CSB en niet tijdens de zitting van het CSB. Het verzoek wordt zo snel mogelijk na besluit over de terugverwijzing aan het GSB gestuurd. Wanneer het GSB de terugverwijzing in een nieuwe zitting heeft onderzocht, ontvangt het CSB een nieuw proces-verbaal, en eventueel een corrigendum met een nieuwe uitkomst.

      Art. P 1, P 1d en P 1e van de Kieswet

      • Bekijk Instructie CSB taken uitslagvaststelling, beschikbaar in januari 
      • Bekijk Organisatie stemming en telling, voor de instructies voor het GSB over de nieuwe zitting, beschikbaar in januari.

   7. Invoer van de uitslag in de softwareWoensdag 25 maart, na ontvangst definitieve uitslag GSB

      Het CSB voert de uitslag in de uitslagensoftware (OSV2020) in.

      • Bekijk Gebruik ondersteunende software
         

   8. CSB voert controleprotocol CSB uitWoensdag 25 maart, voor zitting CSB

      Het CSB controleert de verkiezingssoftware door de optelling en de zetelverdeling handmatig te berekenen met dit onderdeel van het controleprotocol.
          

      • Bekijk Controleprotocol CSB, beschikbaar in december

   9. Voorbereiden zitting CSBWoensdag 25 maart, voor de zitting van het CSB

      1. Controleer of het proces-verbaal P22-2 met bijlage 1 (meldingen van belangstellenden) en bijlage 2 (verslag controlewerkzaamheden) correct en compleet is.
      2. Druk het proces-verbaal P22-2 af voor de zitting, zodat deze ondertekend kan worden.
      3. Bereid een spreektekst voor, voor de voorzitter van het CSB.

      • Bekijk Instructie CSB taken uitslagvaststelling, beschikbaar in januari 
      • Bekijk Model P22-2: proces-verbaal van de uitslag van een verkiezing, beschikbaar in november

   10. Openbare zitting CSB vaststellen verkiezingsuitslagAdvies: donderdag 26 maart / Zo snel mogelijk maar niet eerder dan donderdag 26 maart 2026

       Het CSB houdt een openbare zitting voor het vaststellen van de uitslag van de gemeenteraadsverkiezing. 
       Voeg na de zitting eventuele bijzonderheden en bezwaren die tijdens de zitting zijn gemaakt met de reactie van het CSB toe aan het proces-verbaal P 22 (bijlage 3 en 4). De leden van het CSB ondertekenen vervolgens het proces-verbaal.
        

       Art. P 20, eerste en tweede lid, P 20a, eerste lid, P 21 en P 22, eerste lid, van de Kieswet

       • Bekijk Instructie CSB taken uitslagvaststelling, beschikbaar in januari 
       • Bekijk Instructie zitting CSB, beschikbaar in december 
       • Bekijk Instructie schorsing zitting centraal stembureau

   11. Publicatie proces-verbaalZo snel mogelijk na de zitting CSB

       Het CSB maakt proces-verbaal P 22 met digitaal uitslagbestand zonder ondertekening elektronisch openbaar en legt een afschrift ter inzage.

       De processen-verbaal en eventuele corrigenda worden overgebracht naar de gemeenteraad. Het CSB stuurt een digitaal uitslagenbestand naar de Kiesraad.

       Art. P 23 en P 24 van de Kieswet

       • Bekijk Instructie CSB taken uitslagvaststelling, beschikbaar in januari 
       • Bekijk Instructie overdracht van CSB naar gemeenteraad, beschikbaar in december 
       • Bekijk Instructie publicatie van bestanden, beschikbaar in januari 
          

   12. In kennis stellen benoemde en mededeling benoeming aan gemeenteraadUiterlijk de dag na de vaststelling van de uitslag

       De benoemingsbrieven komen uit de ondersteunende software. De voorzitter van het CSB brengt de benoemden en de gemeenteraad schriftelijk op de hoogte van de benoeming. 

       Art. V 1, eerste en derde lid, van de Kieswet

       • Bekijk Instructie CSB taken uitslagvaststelling, beschikbaar in januari 

   13. Kiesraad deelt rapportage van bevindingen met de gemeenteraadVrijdag 27 maart 2026

       De gemeenteraad heeft het laatste woord over de uitslag en geldigheid van de verkiezing. Om hen hierbij te ondersteunen, kan de Kiesraad een rapportage van bevindingen sturen na een verkiezing. Deze stuurt de Kiesraad zo snel mogelijk en in elk geval voordat de gemeenteraad besluit over de toelating van de nieuwe leden. Als er geen rapportage van bevindingen wordt opgestuurd, laat de Kiesraad dat weten.

   14. Onderzoek geloofsbrieven en besluit over toelating door gemeenteraadOnmiddellijk na de zitting, uiterlijk dinsdag 31 maart 2026

       De gemeenteraad in oude samenstelling onderzoekt de geloofsbrieven en besluit over toelating van de leden. Wanneer de gemeenteraad besluit dat er een hertelling moet plaatsvinden neemt het CSB contact op met de Kiesraad.

       Achtergrondinformatie hertelling of herstemming
       Na de bekendmaking van de uitslag door het CSB kan ook de gemeenteraad, in het kader van het geloofsbrievenonderzoek, besluiten tot een hertelling. De hertelling wordt dan uitgevoerd door het GSB onder toezicht van de gemeenteraad. Hiervoor geldt dezelfde procedure als wanneer het CSB besluit dat er een hertelling moet worden gedaan.

       Een hertelling komt nog wel eens voor, maar een herstemming is zeldzaam. Een herstemming voor de gemeenteraad heeft zich nagenoeg nooit voorgedaan. In geval van een herstemming wordt een nieuwe gemeenteraadsverkiezing georganiseerd. Deze herstemming kan beperkt blijven tot een of enkele stembureaus.

       De zittende (oude) gemeenteraad, en dus niet het CSB, kan een stemming ongeldig verklaren en tot een herstemming besluiten. Dit kan zij doen in het kader van het geloofsbrievenonderzoek. Bijvoorbeeld het ontbreken van een kandidaat op een stembiljet kan reden zijn voor een herstemming.

       De uitslag van de gemeenteraadsverkiezing is onherroepelijk als de Raad de nieuwe leden heeft toegelaten. Er kan in Nederland geen beroep bij een rechter worden ingesteld tegen de vaststelling van de uitslag.

       Art. V 4, eerste lid, van de Kieswet

   15. Oude gemeenteraad treedt af, automatisch aantreden nieuwe gemeenteraadWoensdag 1 april 2026

       Op deze dag treden de zittende raadsleden af. 

       Art. C 4, tweede lid, van de Kieswet

       Art. 18 Gemeentewet

   16. Taken na vaststelling uitslag: vernietigen documenten kandidaatstelling, schrappen aanduidingen en terugbetalen waarborgsommenNa vaststellen uitslag

       Nadat de uitslag definitief is vastgesteld heeft het CSB nog een aantal taken:

       • Vernietiging van documenten kandidaatstelling,
         na het vaststellen van de uitslag vernietigt het CSB de ingeleverde kandidatenlijsten en bijbehorende stukken, met uitzondering van de instemmingsverklaringen.  
       • Terugbetaling waarborgsommen registratie partijnaam, 
         waarborgsommen voor registratie worden terugbetaald wanneer de partij een geldige kandidatenlijst inleverd.
       • Terugbetaling waarborgsommen kandidaatstelling,
         waarborgsommen voor kandidaatstelling worden terugbetaald wanneer een partij 75% van de kiesdeler heeft behaald of wanneer geen geldige lijst is ingeleverd.
       • Schrappen van partijnamen (aanduidingen),
         aanduidingen worden geschrapt van partijen die geen geldige kandidatenlijst hebben ingeleverd.

       • Bekijk Registratie en Kandidaatstelling voor uitleg over deze taken.