Effectievere bestrijding misbruik volmachtregeling

Om misbruik van de volmachtregeling aan te pakken, moet de delictsomschrijving van het ronselen van volmachtstemmen worden aangescherpt. Nu is niet altijd helder wat wel en niet mag met betrekking tot volmachtverlening. Bovendien moet het mogelijk worden dat mensen die worden veroordeeld voor misbruik van de volmachtregeling door de rechter tijdelijk worden uitgesloten van het kiesrecht. Ook bij enkele andere kiesrechtdelicten moet dit kunnen. Dit schrijft de Kiesraad in een advies aan minister Plasterk (BZK) en aan de voorzitter van de Tweede Kamer.

Dit advies is gebaseerd op een onderzoek van de Kiesraad naar de werking van strafbepalingen in het verkiezingsproces. Aanleiding hiervan vormden geruchten over ronselen van volmachten bij gemeenteraadsverkiezingen en het uitblijven van concrete vervolging.

Doel volmachtregeling

De mogelijkheid om bij volmacht te stemmen, is in het leven geroepen om kiezers die niet in de gelegenheid zijn om zelf te stemmen toch de mogelijkheid te bieden om hun stem te laten uitbrengen. In de Kieswet moet duidelijker tot uitdrukking komen dat het initiatief om bij volmacht te stemmen van de kiezer uit moet gaan. De volmachtregeling is niet bedoeld om personen of (politieke) partijen de gelegenheid te geven volmachtstemmen te verzamelen. Ook is het nadrukkelijk niet de bedoeling dat kiezers hun stem verkopen.

Integer en betrouwbaar verkiezingsproces

Het is van essentieel belang dat het verkiezingsproces integer en betrouwbaar is ingericht, dat mensen daar vertrouwen in hebben, en dat opgetreden wordt tegen inbreuken daarop. Het is om deze reden dat ronselen van volmachten strafrechtelijk effectief kan worden bestreden - dat is momenteel niet in voldoende mate gegarandeerd.

Strafrechtelijk optreden

Tegen verkiezingsfraude wordt maar zelden strafrechtelijk opgetreden. Volgens deskundigen binnen het Openbaar Ministerie hangt dit deels samen met de verouderde delictsomschrijving van artikel Z 8 van de Kieswet. Deze bepaling is geschreven in een tijd waarin internet en sociale media nog niet bestonden en waarin volmachten nog huis-aan-huis werden ingezameld. Een integer en betrouwbaar verkiezingsproces vraagt om adequate bestraffing van verkiezingsfraude. Als daarvoor de inzet van bijzondere opsporingsbevoegdheden noodzakelijk is, dan moet ronselen van volmachten van een overtreding wellicht wordt ‘opgehoogd’ van overtreding naar misdrijf.

Uitsluiting kiesrecht

De Kiesraad ziet uitsluiting van kiesrecht door de rechter als een adequate – bijkomende –  straf voor plegers van verkiezingsdelicten als bijvoorbeeld ronselen van volmachten. De Raad pleit daarbij voor het creëren van in ieder geval de mogelijkheid van differentiatie in ontneming van actief en passief kiesrecht, waarmee de rechter meer armslag krijgt om in een concreet geval te komen tot ‘strafoplegging op maat’. De Kiesraad ziet uitsluiting van kiesrecht overigens ook als een passende straf voor een aantal andere, buiten de sfeer van het kiesrecht en de verkiezingen gelegen, delicten, zoals bijvoorbeeld het zich door politieke ambtsdragers laten omkopen om bepaalde dingen in de uitoefening van de functie te doen of juist te laten (passieve omkoping).