Integriteit van het verkiezingsbestel
Het zit over het algemeen wel goed met de integriteit van de organisatie van het verkiezingsproces, maar het kan op onderdelen beter. Dit blijkt uit een onderzoek van Transparency International (TI). TI licht in zijn onderzoek een 12-tal domeinen binnen Nederland door op ‘integriteit’, waaronder het verkiezingsbestel. Het rapport van TI werd maandag 14 mei in Nieuwspoort aangeboden aan de Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer, en aan de ondervoorzitter van de Kiesraad, Gert Schutte.
Presentatie rapport
De ‘Nationaal Integriteitssysteem landenstudie Nederland’, waarin Transparancy International zijn bevindingen over ons land samenvat, is op maandag 14 mei gepresenteerd in perscentrum Nieuwspoort te Den Haag. Het rapport is overhandigd aan de heer dr. A.F.M. Brenninkmeijer, Nationale Ombudsman, en de heer G.J. Schutte, ondervoorzitter van de Kiesraad. Het onderzoek is in opdracht van Transparency International uitgevoerd door Willeke Slingerland van de Saxion universiteit.
Sterke fundamenten
De voornaamste conclusie die getrokken wordt in het NIS-rapport is dat Nederland een relatief sterk nationaal Integriteitssysteem (NIS) kent met sterke tot zeer sterke politieke, sociale, economische en culturele fundamenten. De belangrijkste centrale pijlers hebben een voldoende tot sterke positie qua integriteitsborging. Het verkiezingsbestel is een van de 12 pijlers van het NIS: de wetgevende macht, de uitvoerende macht, de rechterlijke macht, de publieke sector, de handhavingsinstanties, het verkiezingsbestel (Kiesraad), de Nationale ombudsman, de Algemene Rekenkamer, de media, het maatschappelijk middenveld, de politieke partijen en het bedrijfsleven.
Onafhankelijke rechter
Transparancy International wijst er in zijn rapport ‘National System Assessment Netherlands’ op dat burgers met betrekking tot verschillende zaken in het verkiezingsproces, zoals de vaststelling van verkiezingsuitslagen, geen toegang hebben tot een onafhankelijke rechter. Ook vanuit de OVSE is Nederland in het verleden op dit punt bekritiseerd. In ons land zou een rechterlijke toetsing van verkiezingsuitslagen op grondwettelijke bezwaren stuiten. Internationaal is er echter sprake van een ontwikkeling in de richting van het meer introduceren van rechterlijke toetsing in het verkiezingsproces.
Toezicht op verkiezingsproces
Het Nederlandse kiesstelsel is sterk gedecentraliseerd. Nederland kent niet één instantie die verantwoordelijk is voor het toezicht op de verkiezingen. Op lokaal niveau hebben Burgemeester en Wethouders (B&W) een belangrijke verantwoordelijkheid. Het ministerie van BZK houdt op zijn beurt toezicht op de gemeenten. De Kiesraad heeft formeel-juridisch geen rol op dit vlak, maar wordt door veel betrokkenen wel gezien als een soort van toezichthouder. Volgens TI zou de rol van de Kiesraad als toezichthouder kunnen worden versterkt ‘by receiving the competences to monitor and enforce the financing of political parties. Also, the KR could have been granted overall and independent responsibilities in overseeing all aspects of the election process.’
Onafhankelijkheid Kiesraad
De Kiesraad is de afgelopen jaren op grotere afstand komen te staan van het ministerie van BZK en hecht sterk aan zijn onafhankelijkheid, maar is qua beheer nog altijd afhankelijk van het ministerie. Transparancy International spreekt van een aandachtspunt: ‘The Ministery of BZK and the KR are increasingly considered to be different organizations with independent tasks. The KR’s legal responsibilities towards the budget are still relatively new, and the extent to which this will increase the KR’s independence in practice is still tot be seen.’
Transparency International
Transparency International doet in opdracht van de Europese Commissie onderzoek naar de kwetsbaarheid van nationale ‘integriteitssystemen’ in 25 lidstaten van de Europese Unie. Transparency International, is een wereldomvattende niet-gouvernementele organisatie die leiding geeft aan de inspanning om integriteit, inzichtelijkheid en toerekenbaarheid te bevorderen in de meest brede samenleving en daarmee de corruptie in de wereld uit te bannen.
Meer informatie?
Hier vindt u het integrale rapport National System Assessment Netherlands 2012 van Transparancy International.