Advies Kiesraad over experimenten met nieuw stembiljet
De Kiesraad ondersteunt de wens om te gaan experimenten met een kleiner stembiljet. Dit staat in een advies over een wetsvoorstel voor een experimenteerwet met (twee) nieuwe typen stembiljetten. De Raad ziet deze experimenten als opmaat naar het mogelijk maken van het elektronisch tellen van stembiljetten. Geadviseerd wordt voldoende voorlichting richting kiezers te geven over de experimenten met de nieuwe stembiljetten.
De Kiesraad wijst op het belang van een goede evaluatie en beoordeling van de experimenten. Aandacht wordt gevraagd voor de wijze van registratie van logo’s en voor een goede evaluatie en beoordeling van de experimenten.
Ontwerp stembiljet per partij met namen kandidaten
Bij het eerste ontwerp dat in het conceptwetsvoorstel genoemd wordt, is er voor elke deelnemende lijst een apart biljet met alle kandidaten van die lijst. Deze biljetten zitten in afzonderlijke, afgesloten vakjes in een uitstalling. Hiermee wijkt het ontwerp af van het huidige stembiljet, waarbij alle partijen en kandidaten waar een kiezer op kan stemmen op hetzelfde biljet staan.
Uitsluiten van manipulatie
De Kiesraad adviseert om met een aantal zaken rekening te houden, voordat met dit stembiljet wordt geëxperimenteerd. Uitsluiten van manipulatie is verder van belang: kiezers moeten niet meer stembiljetten in de stembus kunnen doen, of biljetten uit vakjes halen. Tevens wordt aandacht gevraagd voor het waarborgen van het stemgeheim bij deze methode, en voor hogere kosten voor gemeenten bij de inkoop van stembiljetten.
Ontwerp stembiljet met partijen en kandidaatsnummers
Het tweede ontwerp in het conceptwetsvoorstel komt overeen met het stembiljet dat al enige jaren wordt gebruikt voor kiezers in het buitenland. Bij dit stembiljet kleurt de kiezer twee vakjes in, één voor de partij, en één voor een kandidaat (een nummer dat met die kandidaat correspondeert). Ook gezien de goede ervaringen met dit stembiljet voor kiezers buiten Nederland, begrijpt de Kiesraad de wens om met dit ontwerp nu ook bij kiezers in Nederland te gaan experimenteren.
Goede voorlichting
Bij dit stembiljet kleurt de kiezer twee vakjes in, één voor de partij, en één voor een kandidaat (een nummer dat met die kandidaat correspondeert) – anders dan bij het huidige stembiljet. Mede daarom wijst de Kiesraad op het belang van goede voorlichting. Op het stembiljet ontbreken verder naam, geslacht en woonplaats van de kandidaten. Dit moet de kiezers er niet van weerhouden om een voorkeurstem op een lager geplaatste kandidaat uit te brengen. Mede daarom is het van belang dat er voldoende volledig kandidatenlijsten in het stemlokaal zijn.