Tweede Kameroverleg over een toegankelijker en transparanter verkiezingsproces
Op woensdag 4 juli vond een Algemeen Overleg plaats in de Tweede Kamer over verschillende verkiezingsonderwerpen. Aanleiding was de evaluatie van de gemeenteraadsverkiezingen en het raadgevend referendum van 21 maart 2018. Bespreekpunten waren onder meer: stemmen vanuit het buitenland, toegankelijkheid van het verkiezingsproces voor lichamelijk en verstandelijk beperkten en digitalisering van het verkiezingsproces. Na de zomer wordt een nieuw overleg gepland over elektronisch stemmen.
De minister van BZK gaf aan, in lijn met het eerdere advies van de Kiesraad, dat er een nieuw, elektronisch telbaar model stembiljet moet komen. Vier gemeenten hebben bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen met een stemmal voor blinden en slechtzienden geëxperimenteerd. Aan het maken van deze mallen zijn hoge kosten verbonden, aangezien de mal voor elke verkiezing opnieuw gemaakt moet worden. Een nieuw stembiljet zou dit makkelijker maken.
Stemmen vanuit buitenland
Op de vraag van mevrouw De Boer (D66) wat de ambitie van de minister is om het kiesproces voor buitenlandse kiezers gemakkelijker te maken, gaf de minister aan dat er een wetsvoorstel bij de Raad van State ligt waardoor kiezers in het buitenland hun stembiljet voortaan ook per e-mail kunnen ontvangen. En het is de bedoeling dat stembewijzen digitaal opgestuurd kunnen worden aan kiezers die opgenomen zijn in het register voor permanente registratie. De heer Van Raak (SP) vroeg de minister om reactie op de motie van het CDA om niet-Nederlanders die het inburgeringsexamen niet gehaald hebben geen stemrecht te verlenen. De minister antwoordde dat Nederland gebonden is aan verdragen die niet-Nederlanders toegang geven tot regionale verkiezingen. Ook vroeg de heer Van Raak waarom Nederlanders die permanent in het buitenland wonen en geen of beperkte binding met de Nederlandse gemeenschap hebben mogen stemmen voor Nederlandse verkiezingen. De minister gaf aan dat deze kiezers de Nederlandse nationaliteit bezitten en daardoor stemrecht hebben. Om dit te veranderen, moet de wet worden aangepast en daar voelde de minister weinig voor.
Tellen van de stemmen transparanter
Het tellen en vaststellen van de uitslag moet volgens de minister transparanter. Processen-verbaal moeten daarom online openbaar worden gemaakt. De benodigde aanpassing van de Kieswet lukt niet meer voor de verkiezingen van 2019. Livestreamverbinding bij dit centraal tellen om het telproces (nog) transparanter te maken, een suggestie van de heer Krol (50PLUS), sloot volgens de minister mooi aan bij haar plannen. Verder is er een wetsvoorstel in voorbereiding om alle gemeenten centraal te laten tellen. Centraal tellen moet volgens de minister een deel van de problemen oplossen die kunnen ontstaan bij het handmatig tellen van de stemmen.
Digitalisering verkiezingsproces
De heer Middendorp (VVD) wilde graag voor november meer informatie over de mogelijkheden en kosten voor het invoeren van digitaal stemmen. De wet biedt geen mogelijkheid om elektronisch te stemmen, dus daar kan momenteel nog niet mee geëxperimenteerd worden, aldus de minister. Ook achtte zij de risico’s op dit moment nog te groot. Tot slot zijn de kosten van elektronisch stemmen hoog; de minister legde uit dat een elektronische stemmenteller €6000,- kost. Wanneer er centraal geteld gaat worden, dan zijn er aanzienlijk minder elektronische stemmentellers nodig. Hier wordt momenteel over nagedacht. De minister zei toe dat na de zomer een nieuw overleg over elektronisch stemmen wordt gepland.