Tussenrapportage staatscommissie parlementair stelsel: tekortkomingen kiesstelsel

‘Ofschoon het Nederlandse, strikt evenredige kiesstelsel behoorlijk succesvol is, zijn er toch enkele tekortkomingen.’ Dit valt te lezen in de tussenrapportage van de staatscommissie parlementair stelsel. Met name baart het de staatscommissie, onder voorzitterschap van oud-minister Johan Remkes, ernstige zorgen dat sommige groepen burgers, vooral lager opgeleiden, zich niet altijd goed vertegenwoordigd voelen ‘en dat in bepaalde opzichten ook niet zijn’. De commissie heeft ook gekeken naar het vraagstuk van versplintering en afsplitsing van partijen.

Illustratie tussenrapportage Remkes

Een structurele oplossing voor versplintering en afsplitsing van partijen binnen de grondwet is ‘lastig’, concludeert de commissie Remkes. In het verhogen van de kiesdrempel ziet men weinig. Wel zou het enig soelaas kunnen bieden als de waarborgsommen die nieuwe partijen moeten betalen voor deelname aan verkiezingen worden verhoogd.

Bevordering opkomst

De legitimiteit van het parlementair stelsel is gebaat bij een zo hoog mogelijke opkomst bij verkiezingen, schrijft de staatscommissie. Toch wijst de commissie invoering van de opkomstplicht af. Wel wordt een ‘korte termijn-oplossing’ geopperd, door voldoende stembureaus, onder meer op mbo-scholen en mobiele stembureaus. Van verlaging van de kiesgerechtigde leeftijd naar 16 jaar is de commissie vooralsnog geen voorstander.

Early voting

Een maatregel ‘bij uitstek’ om de drempel tot het stemmen te verlagen is ‘early voting’ (eerder stemmen), staat in de tussenrapportage. ‘Early voting houdt in dat het een dag of een bepaald aantal dagen voor de verkiezingsdag al mogelijk is een stem uit te brengen. Dat kan door op het gemeentehuis een stembureau eerder open te stellen, waar kiezers terecht kunnen om hun stem vervroegd uit te brengen.’ Naast early voting zou het stemmen per volmacht kunnen blijven bestaan, maar dan wel beperkt tot één volmacht per gevolmachtigde.

Versterking regionale component

De staatscommissie maakt in de tussenrapportage een begin met de verkenning van enkele alternatieve kiesstelsels. Aandachtspunt daarbij is in hoeverre deze de persoonlijke band tussen kiezers en gekozenen kunnen versterken. Versterking van een regionale component wordt hierbij nadrukkelijk betrokken. In de afweging zal de staatscommissie ook de optie van het eerder door Burgerforum Kiesstelsel bepleitte kiesstelsel meenemen, waarbij kiezers een stem op een kandidaat of op een partij kunnen uitbrengen.

Correctief referendum

 ‘Het is inherent aan de (representatieve) democratie’, staat in de tussenrapportage, dat het parlement geen volkomen inhoudelijke vertegenwoordiging van de bevolking is. Het parlement kan (ingrijpende) besluiten nemen waarvoor bij de bevolking geen meerderheid bestaat. Invoering van het bindend correctief referendum kan volgens de commissie bijdragen aan het oplossen van dit probleem. De commissie Remkes buigt zich in de eindrapportage nog over de verdere vormgeving van een dergelijk bindend correctief referendum. Wel trekt zij nu al de conclusie dat een uitkomstdrempel de voorkeur verdient boven een opkomstdrempel.