Advies nieuw stembiljet voor stemmen vanuit buitenland
De Kiesraad heeft geadviseerd over een conceptwetsvoorstel, waarmee een nieuw model stembiljet voor Nederlandse kiezers in het buitenland definitief wordt. De Raad kan instemmen met dit nieuwe stembiljet en hoopt dat het stembiljet op korte termijn ook voor kiezers in Nederland kan worden ingevoerd. Ook zou het de voorkeur hebben dat dit stembiljet elektronisch geteld kan worden. Wel plaatst de Raad kanttekeningen bij het voorstel dat, als een kiezer geen stem uitbrengt op een kandidaat, het stembiljet niet ongeldig wordt verklaard, maar dat dan de stem naar de lijsttrekker van de gekozen partij gaat. Het voordeel dat hierdoor naar verwachting minder ongeldige stemmen uitgebracht worden, weegt volgens de Raad niet op tegen het nadeel van het sluipenderwijs invoeren van het stemmen op een partij. Dit is niet in lijn met het Nederlandse kiesstelsel waarin de kiezer stemt op een kandidaat en niet op een partij.
Met de invoering van het nieuwe model stembiljet brengen Nederlandse kiezers in het buitenland – in tegenstelling tot kiezers in Nederland - niet meer automatisch een stem uit op een kandidaat; deze wordt pas door de tweede keuze op het stembiljet vastgelegd. Op het stembiljet worden bovendien geen namen van kandidaten meer afgedrukt; deze zijn terug te vinden in de bijlagen bij het stembiljet.
Dit zorgt ervoor dat de Nederlandse kiezer in het buitenland een meer bewuste keuze moet maken om een voorkeurstem uit te brengen dan een Nederlandse kiezer die zijn stem in Nederland uitbrengt. Lager geplaatste kandidaten op de lijst worden zo dubbel benadeeld: zij ontvangen minder voorkeurstemmen, maar de aan de lijsttrekker toegewezen stemmen tellen wel mee voor de voorkeurdrempel, waardoor deze drempel hoger wordt om met voorkeurstemmen daadwerkelijk gekozen te worden.
Nadeel voor kiezers in Nederland
De Kiesraad wijst er verder op dat met dit voorstel onderscheid ontstaat tussen het uitbrengen van een geldige stem door Nederlandse kiezers in en buiten Nederland. Een onvolledig ingevuld stembiljet voor Nederlandse kiezers in het buitenland, waarbij geen keuze voor een kandidaat is gemaakt, wordt toch geldig verklaard. Stembiljetten voor Nederlandse kiezers in Nederland waarop alleen het lijstnummer of de partijnaam is omcirkeld, maar geen kandidaatskeuze is aangegeven, worden daarentegen ongeldig verklaard.
Nadeel voor politieke partijen met minder stemmen in buitenland
Ook politieke partijen kunnen nadeel ondervinden van het geldig verklaren van onvolledig ingevulde stembiljetten van Nederlandse kiezers in het buitenland. Door het nieuwe model stembiljet hebben partijen die bovengemiddeld veel stemmen ontvangen van Nederlandse kiezers in het buitenland en daarmee ‘oververtegenwoordigd’ zijn ten opzichte van hun behaalde resultaat in Nederland, potentieel voordeel bij het geldig verklaren van onvolledig ingevulde stembiljetten.