Evaluatie Tweede Kamerverkiezing: Organisatie verkiezingen vraagt aandacht
De Kiesraad constateert dat de Tweede Kamerverkiezing van 22 november 2023 in het algemeen goed is verlopen en dat de uitslag betrouwbaar is. Daarnaast blijkt dat een goede uitvoering van de nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen structureel extra capaciteit en expertise vraagt bij alle uitvoerenden. Dat staat in het evaluatieadvies over de Tweede Kamerverkiezing dat de Kiesraad vandaag publiceert.
Wim Kuijken, voorzitter Kiesraad: “Verkiezingen zijn een enorme klus voor de gemeenten. In korte tijd moeten zij heel veel organiseren. Dat geldt nog meer voor een niet geplande, tussentijdse Tweede Kamerverkiezing. De Kiesraad heeft grote waardering voor de voortvarendheid waarmee gemeenten deze klus ook nu weer hebben opgepakt en voor de inzet van de vele vrijwilligers.”
Nieuwe procedure brengt verbeteringen, maar vergroot uitvoeringslast
Op 1 januari 2023 ging de Wet nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen (NPVV) in. Doel van deze wet is om de procedure van uitslagvaststelling transparanter en beter controleerbaar te maken. De Kiesraad constateert dat er met de nieuwe procedure belangrijke verbeteringen zijn; met name de vermindering van telverschillen. Het is goed om de ingeslagen weg verder te volgen, maar de impact van de nieuwe procedure is groter dan verwacht. Voor een goede uitvoering is veel extra capaciteit en expertise nodig van alle uitvoerenden, in het bijzonder gemeenten, het gemeentelijk en centraal stembureau. De Kiesraad vraagt aandacht voor een aantal extra maatregelen om de uitvoeringslast beheersbaar te houden.
De Kiesraad adviseert een brede evaluatie van de nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen na de verkiezing voor het Europees Parlement in juni 2024, waarbij ook gekeken wordt naar verruiming van de termijnen voor het centraal stembureau en de commissie voor het onderzoek van de geloofsbrieven.
Telverschillen
Het aantal telverschillen is sterk afgenomen maar is nog steeds groot. De Kiesraad doet aanbevelingen om het aantal telverschillen te beperken. Dat kan door de gemeentelijk stembureaus meer verantwoordelijkheid te geven in het constateren van opmerkelijke telverschillen en de Kieswet en het controleprotocol van de Kiesraad daarop aan te passen. Gemeenten zullen dan eerder zelf besluiten tot hertelling of hierom gevraagd worden door het centraal stembureau.
Het nieuwe instrument waardoor kiezers mogelijke fouten kunnen melden is een waardevol extra middel in de controle van het telproces. De Kiesraad denkt wel dat het nodig is om de uitvoering van deze procedure eenvoudiger te maken.
Kleiner stembiljet en vereenvoudigen procedures
De Kiesraad herhaalt zijn eerdere pleidooien voor snelle invoering van een kleiner stembiljet en vereenvoudiging en digitalisering van de kandidaatstellingsprocedure. De Kiesraad gaat zelf de gemeenten extra ondersteunen met duidelijke handleidingen en door formulieren te vereenvoudigen.